Zeemeerminnen

Zeemeerminnen zijn mythologische waterwezens met een vissenstaart en het bovenlichaam en hoofd van een vrouw. Verhalen over zeemeerminnen gaan terug tot zeker 3000 jaar geleden. Omdat ook in de oude tijden al werd aangenomen dat leven uit de zee is ontstaan werd water bij de meeste antieke beschavingen met vrouwen en vrouwelijkheid geassocieerd. Verleidelijke, onweerstaanbare en zielloze vrouwelijke wezens als zeemeerminnen, sirenen en waternimfen werden de personificatie van het verraderlijke en gevaarlijke water. Er bestaan vermeldingen uit de Sumerische, Assyrische en Griekse oudheid van wezens die half mens/half vis zijn. De Sirenen, Najaden en Nereiden uit de Griekse mythologie, de Germaanse waternimf Ondine en de Middelnederlandse waterduivel Nekker zijn andere verraderlijke waterwezens en worden beschouwd als variaties op het zeemeermin-thema.

De eerste lange film met zeemeerminnen is Neptune's Daughter uit 1914, met Annette Kellerman in de hoofdrol. Zij speelde twee jaar later weer een waternimf in A Daughter of the Gods, de eerste film waarin een bekende filmster volledig naakt te zien was en tevens de eerste film die meer dan een miljoen dollar kostte. Eind jaren 40 verschenen verschillende zeemeermin-films, zoals Miranda en Mr. Peabody and the Mermaid. De bekendste zeemeermin is waarschijnlijk de Kleine Zeemeermin in het gelijknamige sprookje uit 1836 van de Deense schrijver Hans Christian Andersen. In 1961 speelde Shirley Temple de kleine zeemeermin in The Little Mermaid, een aflevering van de televisieserie Shirley Temple's Storybook. Dit was de eerste verfilming van Hans Christian Andersens sprookje. Andere Andersen-adaptaties zijn onder andere de Japanse anime Andasen dawa ningyo-hime (1975), het Tsjechische Mala morska vala (1976), het Russische Rusalochka (1976) en de bekende Disney-tekenfilm De Kleine Zeemeermin (1989). In 1984 speelde Daryl Hannah de rol van zeemeermin Madison in Splash. Vrijwel alle zeemeermin-films zijn een variatie op het Andersen-sprookje, met een onschuldige en goedaardige zeemeermin in de hoofdrol. Op de Filipijnen is de zeemeermin Dyesebel zeer bekend. Ze werd bedacht door Mars Ravelo en verscheen vanaf 1952 in stripverhalen. Een jaar later kwam de eerste Dyesebel-film uit en er zouden diverse films en televisieseries volgen. In 2001 verscheen She Creature, waarin de door Rya Kihlstedt gespeelde zeemeermin als een gevaarlijk, verleidelijk en zielloos wezen wordt neergezet dat veel overeenkomsten heeft met de zeemeerminnen uit de klassieke mythologie. In de films Nymph (2014), The Lure (2015) en Mermaid's Song (2015) en Mermaid Down (2019) worden de zeemeerminnen als tragische en/of gevaarlijke wezens neergezet. Een bijzondere zeemeerminfilm is het Zwitserse Blue My Mind, waarin een tienermeisje naast de gebruikelijke puberproblemen ook nog moet zien om te gaan met haar langzame transformatie tot zeemeermin. In 2023 verscheen Disney's The Little Mermaid, de live action-verfilming van de tekenfilm De Kleine Zeemeermin. In 2012 zou het ambitieuze Chinees-Amerikaanse diepzeespektakel Empires of the Deep verschijnen, een 3D-avontuur in een mythische onderwaterwereld vol zeemeerminnen en andere mythische waterwezens met Monica Bellucci in de rol van zeemeermin-koningin. De premiere van deze film is al diverse keren uitgesteld en de rol van de koningin is overgenomen door voormalig Bondgirl Olga Kurylenko.

Hieronder is een filmlijst met zeemeerminfilms opgenomen. Dit zijn films waarin de zeemeermin een grote rol speelt. Films waarin zeemeerminnen slechts kort te zien zijn staan daar niet bij en worden daarom hier in het artikel vermeld. In James Matthew Barrie's meest bekende werk "Peter Pan" leven de zeemeerminnen in de zeemeerminnen-lagune. Barrie's werk werd meerdere malen verfilmd. In de Disney-tekenfilm Peter Pan (1953) wordt de lagune met de zeemeerminnen uitgebreid getoond. In de live action-film Hook uit 1991 wordt Peter Pan (Robin Williams) nadat hij van boord is gevallen gered door drie zeemeerminnen. De eerste heeft een blauwe staart en paars haar en wordt gespeeld door Stephanie Furst, de tweede heeft een roze staart en rood haar (Regina Russell) en de derde heeft een groene staart en geel-groen haar (Shannon Marie Kies). In Peter Pan uit 2003 zijn de zeewezens minder behulpzaam. Een van de zeemeerminnen probeert Wendy (Rachel Hurd-Wood) het water in te lokken, wat Peter Pan nog maar net weet te voorkomen. In Head (1968), The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch & the Wardrobe (2005) en Princess (2008) zijn de zeewezens ook kort te zien. De zeemeerminnen in Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides (2011) heten Syrena (vertolkt door Astrid Berges-Frisbey), Tamara (Gemma Ward) en Marina (Jorgelina Airaldi).

In sommige films komen zeemeerminnen voor in een droom of fantasie. of zijn ze enkel te horen. Zo zijn Mischa Barton, Keri Russell en Valeriia Karaman als droom-zeemeermin te zien in respectievelijk A Ring of Endless Light (2002), Bedtime Stories (2008) en The Lighthouse (2019). In The Mermaid Chair zijn zeemeerminnen te zien tijdens de begintitels en aftiteling, maar ze komen in de film zelf niet voor. In Odyssee (1954) en Troy: The Odyssey (2017) zijn sirenen te horen, maar ze worden niet getoond.

In de loop der jaren zijn vele lijsten met zeemeerminfilms verschenen, maar deze zijn meestal niet erg accuraat. Er staan vaak films bij waarin helemaal geen zeemeerminnen rondzwemmen. Vaak gaat het hier om films met andere (water-)wezens zoals ondines, waternimfen, selkies of parelduiksters. Er zijn ook films waarin een vrouw een zeemeerminpak draagt, bijvoorbeeld omdat ze in een kermisattractie als zeemeermin werkt of omdat ze een kostuum draagt voor een feest of show. Verder zijn er films met het woord "mermaid" in de titel waarbij het woord verwijst naar iets anders, zoals een verhaal, plaats of militaire operatie. Hieronder staat een aantal van dergelijke films:

Vrouw in zeemeerminpak
Mermaids (Cher), Suzhou River (Zhou Xun), Divine Madness (Bette Midler), Night Tide (Linda Lawson)

Ander zeewezen
Secret of Roan Inish, The Seventh Stream, Selkie, Het lied van de zee en Harry Potter en de Vuurbeker (selkies, zeehonden die tot mens kunnen transformeren), Ondine (ondine, een water-elementaal), Lady in the Water (narf, een najade-achtige waternimf), Ponyo (Ponyo zelf is een magische goudvis en haar moeder Granmamare is een godin en zeekoningin), Aquaman (onderwaterwezens uit Atlantis), The She-Creature (een tot zeewezen gedegenereerde vrouw), Dagon (zeemonster), Mermaid: Lake of the Dead en The Siren (wraakzuchtige watergeest), My Mother the Mermaid (haenyo, een Koreaanse zeeduikster), Tarzan and the Mermaids (parelduiksters).

Verwijzingen
De sirene in de films La sirene du Mississipi en Siren verwijst naar een vrouw dier door haar aantrekkingskracht mannen in het ongeluk stort. I've Heard the Mermaids Singing verwijst naar een regel uit een gedicht van T.S. Elliot, Operation Mermaid verwijst naar een militaire operatie om een nazischat te bergen, Mermaid verwijst naar een plaatsje aan de Mermaid River, Sirens verwijst naar de badende modellen van kunstenaar Norman Lindsay, Million Dollar Mermaid en The Original Mermaid ten slotte verwijzen beide naar zwemster/actrice Annette Kellerman.